Uygarlık yani sivilizasyon, tek boyutludur: Yalnızca yatay düzlemde varolur. O yüzden sadece yüzeyle ilgilenir, her şeyi yüzeyselleştirerek düzleştirir. Ve bitirir.

Uygarlık, bura"yla ilgilidir: bura"yı ele geçirmekle; burada hüküm sürmekle. O yüzden uygarlık, hakikati bütün yönleriyle kavrama melekelerinden yoksundur; zira hakikat diye bir derdi yoktur: Daha ürperticisi de, yalnızca kendisini hakikat olarak görür uygarlık. Ve tanrılaştırır, bir Grek tanrısı gibi.

Oysa bura, geçicidir: Burada olan her şey, gidici. Geçici ve gidici olanı, sanki kalıcı ve köksalıcı bir şeymiş gibi görmek, insanın algı melekelerini de, zihin melekelerini de, düşünme melekelerini de ayartmakla ve körleştirmekle sonuçlanır kaçınılmaz olarak.

Uygarlığın dünyası, yalnızca mülk âlemidir: O yüzden her şeye mâlik olmak, sahip olmak, kontrol ve kolonize etmek ister. Melik"leşir. Melekleşmekten ürker: Ürker çünkü melekleştiği zaman, kahpe feleğin, bütün mülklerini, güçlerini elinden alacağını, geçersiz kılacağını vehmeder.

Uygarlık, yok etmesini bilir yalnızca. Her şeyi yok eder. Medeniyet ise, her şeyi var edicidir: Her şeye ve herkese kendi olarak hayat bahşeder.

Birbirine bakan ve birbirine akan mülk âlemi ile melekût âleminin birbiriyle buluşması, birbiriyle konuşması, birbirini olgunlaştırması yolculuğudur medeniyet.

Medeniyet, özü, özsuyu hikmet olduğu için, hakikatin izini sürer. Uygarlık ise, özü ontolojik şiddet olduğu için, hakikatin izini siler, kendisini hakikat ilan eder ve bunu da marifet zanneder!

Uygarlığın kendisini hakikat ilan etmesi, hakikatin ve hayatın bitirilmesinin bütün yapı taşlarını döşer birer birer.

Medeniyetin tohumları, peygamberler tarafından ekilir. Peygamberler, Rahman"ın rahmet elçileri olarak, insanlığa hakikat haberleri getirirler: Ve insanı olgunlaştıran, aşkınlaştıran, tabiatı yeşerten, kâinâtı bütün varlıklarla birleştiren, insanı dirilten ve hayata ruh üfleyen bir merhamet ve adalet, kardeşlik ve hakikat şarkısı bestelerler.

Medeniyet"in kaynağı, vahiy; kurucusu Hz. Peygamber; kurucu sütunları ise ilim, irfan ve hikmet menzilleridir. İlim, irfan ve hikmet menzilleri, medeniyetin Efendimiz"in (sav) şahsında ve yaşadığı dünyada hakikatin Mekke sürecinde hayat bulduğu, Medine sürecinde hayat olduğu, Mekke ve Medine süreçlerinin hasılası ve mahsûlü olarak medeniyet sürecinde herkese ve her şeye hayat sunduğu Sünnet-i Seniyye"nin güzergâhlarında yapılan bir "fütûhât" / açılım yolculuğudur.

Medeniyet, ilâhî şiarların nebevî şuurla buluşması, nebevî şuurun, hakikatle yoğrulan insan tarafından beşerî bir şiire durdurulması yolculuğudur.

Ne zaman ki, dünyadan nebevî soluk çekildi, işte o zaman, insanın yokoluş bileti de, hakikat nefesi ve sesi de kesildi.

İnsanın yeniden insanca bir hayata kavuşabilmesi için, bu kez derinden, ta derinden nebevî rahmet, adalet ve hakikatin sesine kulak kesilmeye ihtiyacı var.

İnsanın, Nebevî sesin bize sesleneceği, bizi dirilteceği, herkese ruh üfleyeceği Efendimiz"in (sav) kendisinde, dolayısıyla Sünnet-i Seniyye"sinde özetlenen biliş / ilim, oluş / irfan ve varoluş / hikmet süreçlerinden oluşan bütünlüklü / kâmil insan hakikatine kavuşabilmesinin yegâne yolu, fütûhât-ı medeniyye yolcuğunda gizli çünkü.

Nebevî hakikat medeniyeti yolculuğunun bidayeti ilim, ortası irfan, nihayeti ve nihâî gâyesi hikmet"tir.

O yüzden, Hakikat, hikmetle kâimdir; hikmetse, hakikatle dâim: Hakikat, hikmet"le kıyam eder, varolur; hikmet"se hakikatle devam eder, yol olur: Hakikat yolculuğunun yolu.

Hikmeti yitiren hayat, bayatlar, solar. Hakikati yitiren hayatsa, insanı yalnızca ağlarına bağlar, soldurur.

İlim, hakikatin SÖZ hâli"dir. İrfan, hakikatin "GÖZ" / KALP GÖZÜ hâlidir. Hikmet"se hakikatin ÖZ hâli.

İlim, çağrı"dır: İlâhî çağrı. İrfan, çağ"dır: Nebevî çağ. Hikmet"se, çağlayandır: İlâhî çağrı"yla buluşan, nebevî çağ"la oluşan insanın, hakikati çağlayana dönüştürme çabası.

İlim, SÖZ"ü zenginleştirir. İrfan, "GÖZ"ü derinleştirir. Hikmet"se, ÖZ"ü gürleştirir.

İlim, ribat"tır: Hakikate bağlanma. İrfan, irtibat"tır: Hakikatin bağlarını birbirine bağlama. Hikmet"se, râbıta"dır: Bağ kurma, çağ kurma, çağrı"yı gürül gürül akan, insanı yıkayıp arındıran bir çağlayan"a kavuşturma.

İlim, bakış"tır. İrfan, akış"tır. Hikmet"se varış.

Hâsıl-ı kelâm, ilim, hakikatin toprağa düşürülen tohumudur. İrfan, hakikat ağacının tomurcuklanmasıdır. Hikmetse, filizlenen, yeşeren, tomurcuklanan hakikat ağacının meyveye durması.